Otizm Spektrum Bozukluğu'nun Klinik Değerlendirmesi

Otizm Spektrum Bozukluğu'nun (OSB) klinik değerlendirmesi, çok boyutlu bir yaklaşım gerektirir. OSB belirtileri geniş bir yelpazede ve bireysel farklılıklar gösterdiği için tanı koyarken dikkatli ve kapsamlı bir değerlendirme yapılması önemlidir. Klinik değerlendirme süreci genel olarak şu adımlardan oluşur:

 1. Öykü Alma

   - Gelişimsel Öykü: Çocuğun erken çocukluk döneminden itibaren gelişimsel kilometre taşlarına ne ölçüde ulaştığı değerlendirilir. Sosyal, dilsel ve motor gelişim aşamaları gözden geçirilir.

   - Aile Öyküsü: Ailede OSB veya diğer nörogelişimsel bozuklukların varlığı araştırılır, genetik ve çevresel risk faktörleri değerlendirilir.

   - Tıbbi Geçmiş: Doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası dönemdeki tıbbi sorunlar, hastalıklar veya travmalar değerlendirilir. Nöbet öyküsü veya fiziksel sağlık sorunları da göz önünde bulundurulur.

 2. Gözlem

   - Çocuğun sosyal etkileşim, oyun, dil ve iletişim becerileri gözlemlenir. 

   - Çocuğun çevresine nasıl tepki verdiği, göz teması, jest ve mimik kullanımı gibi sosyal ipuçları değerlendirilir.

   - Tekrarlayıcı davranışlar (stereotipiler), belirli rutinlere aşırı bağlılık veya sınırlı ilgi alanlarının varlığı gözlemlenir.

 3. Standart Ölçüm Araçları

   - OSB tanısını doğrulamak ve belirtileri sistematik olarak değerlendirmek için bazı standart ölçüm araçları kullanılır. En yaygın kullanılanlardan bazıları şunlardır:

     - ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule-2): OSB belirtilerini gözlem yoluyla değerlendirir. 

     - ADI-R (Autism Diagnostic Interview-Revised): Aileyle yapılan kapsamlı bir görüşmedir ve çocuğun geçmiş davranışları, iletişim ve sosyal etkileşim becerileri hakkında bilgi toplar.

     - CARS (Childhood Autism Rating Scale): OSB’yi şiddet ve belirtiler açısından değerlendirir.

     - SCQ (Social Communication Questionnaire): Özellikle sosyal iletişim sorunlarını taramak için kullanılır.

 4. Psikoeğitimsel Değerlendirme

   - Zihinsel becerilerin, akademik performansın ve öğrenme yeteneklerinin değerlendirilmesi gerekir. WISC-4, Stanford-Binet veya Kaufman gibi zeka testleri kullanılarak bilişsel düzey belirlenir.

   - Dikkat, hafıza, problem çözme gibi işlevler değerlendirilebilir.

 5. Dil ve Konuşma Değerlendirmesi

   - Dil gelişimi ve iletişim becerileri bir dil ve konuşma terapisti tarafından değerlendirilir. Reçeteli dil becerileri (kelime bilgisi, dil bilgisi) ve pragmatik beceriler (dil kullanımında esneklik, iletişimde dönüş alma) dikkate alınır.

 6. Motor Becerilerin Değerlendirilmesi

   - İnce ve kaba motor beceriler, bir ergoterapist veya fizyoterapist tarafından değerlendirilir. Motor becerilerdeki sınırlılıklar, çocuğun günlük yaşamını etkileyebileceğinden önemli bir gözlem alanıdır.

 7. Komorbid Durumların Değerlendirilmesi

   - OSB'ye eşlik eden dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), anksiyete, öğrenme güçlükleri, epilepsi gibi durumların değerlendirilmesi gereklidir. Komorbid durumların varlığı, tedavi planını etkileyebilir ve özel dikkat gerektirir.

 8. Tıbbi İncelemeler

   - Genetik testler, nörolojik incelemeler ve işitme testi gibi tıbbi testler, değerlendirme sürecinde yapılabilir. Özellikle ailesel öykü varsa veya nörolojik belirtiler mevcutsa genetik tarama yapılması önerilebilir.

 9. Aile Görüşmesi ve Eğitim

   - Aileye OSB hakkında bilgi verilir, değerlendirme sonuçları paylaşılır ve olası tedavi seçenekleri açıklanır.

   - Aile, çocuğun gelişimini desteklemek için hangi stratejilerin uygulanabileceği konusunda bilgilendirilir ve destekleyici kaynaklara yönlendirilir.

OSB tanısı koymak için kapsamlı bir değerlendirme süreci gereklidir ve her çocuğun belirtileri farklı olduğundan bireysel bir yaklaşım uygulanmalıdır. Multidisipliner bir ekibin, çocuğun genel gelişimini bütüncül bir şekilde ele alarak oluşturduğu tanı süreci, hem doğru bir teşhis koyulmasını hem de çocuğa ve ailesine en uygun destek ve tedavi planının yapılmasını sağlar.